Wat is de Omgevingswet en wat betekent de Omgevingswet voor jouw organisatie?

Bij CertificeringsAdvies Nederland proberen wij alle relevante ontwikkelingen in de gaten te houden om onze dienstverlening en kennisgeving hier op aan te passen. Zo gaat het al geruime tijd over de komst van de Omgevingswet en wij zien dat deze wet bij veel organisaties tot een hoop onzekerheid leidt. Om alle onzekerheden en vragen weg te nemen, geven wij in dit blog antwoord op vragen als “Wat is de Omgevingswet?”, “Wat verandert er met de omgevingswet?” en “Wat betekent de Omgevingswet voor mijn organisatie?”.

Wat is de Omgevingswet? Die vraag beantwoorden wij eerst! Wellicht heb je het begrip al een keer voorbij zien komen de laatste jaren. De Omgevingswet is een samenbundeling van 26 bestaande wetten met betrekking tot onze leefomgeving, tot één wet. Het idee achter het samenvoegen van deze wetten is dat aanvragen voor bouwplannen in een bepaald gebied snel en eenvoudig getoetst kunnen worden. Op deze manier kunnen bouwinitiatieven, zoals het uitbouwen van een bedrijfspand of de komst van een nieuwe school, makkelijk en snel rood of groen licht krijgen. Bovendien is de kwaliteit van onder andere het milieu nu beter beschermd.

De wet is nog altijd niet van kracht. Inmiddels is de wet al vijf keer uitgesteld. Dit had voornamelijk te maken met ICT-problemen rondom het nieuwe digitale loket, waaraan alle aanvragen getoetst moeten gaan worden. Deze problemen zijn inmiddels verholpen en daarom is bepaald dat de Omgevingswet op 1 januari 2024 van kracht gaat.

Om de Omgevingswet te implementeren moeten er heel veel wijzigingen komen in huidige procedures en moeten er een hele hoop extra documenten worden aangeleverd. De overheid hoopt de Omgevingswet in te kunnen voeren met behulp van een zestal instrumenten.

Wat dit allemaal inhoudt wordt hieronder toegelicht.

Het rijk, de provincies en de gemeente zijn verplicht om voor bepaalde stukken grond (leefomgeving) aan te geven wat zij daar mee willen doen. Elk van deze organen moet dus voor stukken land, een langetermijnvisie opstellen over waar het land voor gebruikt moet gaan worden. Als er dus wordt bepaald dat de visie, met betrekking tot het gebruik van een stuk grond, het bouwen van huizen zal zijn, dan zal daar dus geen winkelcentrum mogen worden geplaatst. Voor zowel de overheid als de provincies is het verplicht om hun omgevingsvisies vóór 2024 aangeleverd te hebben. De gemeentes mogen er tot 2025 over doen.

Een langetermijnvisie is erg handig, maar zonder concrete strategieën zal er niet veel gebeuren. Om die reden moeten er ook verplicht programma’s worden opgesteld om de doelen uit de omgevingsvisie te realiseren. In deze programma’s staat o.a. beschreven wat de benodigde middelen zijn om een doel te bereiken, en bovendien ook op welke manier die ingezet dienen te worden. Hierbij moet wel rekening worden gehouden met de ontwikkeling, beheer, het gebruik, de bescherming en het behoud van de specifieke fysieke leefomgeving.

De 26 samengebundelde wetten zijn nationaal geldende wetten. Er zijn echter ook veel lokale regels met betrekking tot de fysieke leefomgeving, wat gebeurd er dan met deze? Gaan deze nu weg? Nee, dat is niet het geval. Deze regels worden namelijk meegenomen in de Omgevingswet en zullen vallen onder de naam “Decentrale regels”. Deze decentrale regels, samen met al bestaande lokale verordeningen, zullen samen het zogeheten “Omgevingsplan” vormen. Dit omgevingsplan is een samenbundeling van de al bestaande bestemmingsplannen, Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en lokale verordeningen voor de fysieke leefomgeving.

Er bestaat al een aantal algemene Rijksregels voor activiteiten, die ertoe dienen dat de leefomgeving niet beschadigd raakt als gevolg van bepaalde activiteiten, zoals bouwplannen. Deze algemene Rijksregels blijven bestaan. Doordat deze regels van kracht blijven, zal het inzichtelijk zijn wat de mogelijkheden zijn met betrekking tot een bepaald initiatief. Als een initiatief in lijn is met deze algemene Rijksregels, dan hoeft de initiatiefnemer geen vergunning aan te vragen voor het plan.

Wanneer een initiatief niet in lijn is met de algemene rijksregels, zal er toch een vergunning moeten worden aangevraagd. De verantwoordelijkheid voor het verstrekken van deze vergunningen ligt bij de provincies en gemeentes. Het zal vanaf 2024 dan gaan om een zogeheten “Omgevingsvergunning”. Wanneer je recht hebt op een omgevingsvergunning zal worden beschreven in het “Besluit Activiteit Leefomgeving” (BAL). Bovendien staat in het BAL voor welke milieubelastende activiteiten de rijksregels van toepassing zijn en voor welke er een omgevingsvergunning nodig is. Tegenwoordig is het nog zo dat, wanneer je iets wilt bouwen, je de wettelijke verplichtingen kan terugzoeken in het Activiteitenbesluit Internet Module (AIM) en de aanvraag voor de benodigde vergunningen kan indienen bij het Omgevingsloket Online (OLO). Deze twee worden vanaf 1 januari 2024 samengevoegd tot een grote digitale omgeving: het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Dus alle informatie over de wetgeving evenals de aanvraag van vergunning, gaat strak via het DSO. Specifiek bij de sectie “Omgevingsloket”.

Een projectbesluit is alleen nodig bij complexe en ingrijpende bouwprojecten die invloed kunnen hebben op het sociale welzijn in de omgeving. In dit geval moet er dus een aparte schriftelijke beslissing worden gemaakt door de verantwoordelijke gemeente of provincie, voordat het bouwproject kan worden uitgevoerd.

Wij snappen dat de komst van deze wet veel vragen kan doen opwekken bij organisaties. Over het algemeen zal er voor jou als organisatie niet veel veranderen, het is vooral dat alle informatie nu op een andere plek komt te staan. Hoewel het echt niet nodig is om de gehele Omgevingswet te begrijpen, zijn er wel een aantal dingen die je als bedrijf kan doen om je het beste op de komst van deze wet voor te bereiden. Zo kun je, zodra die beschikbaar is, wel eens de voor jou relevante omgevingsvisie van de gemeente doornemen. De informatie die daarin staat kun je meenemen in je contextanalyse. Je kan zo namelijk een beter beeld krijgen van hoe je omgeving in de toekomst eruit zal gaan zien (zoals blijkt uit de langetermijnvisie van de gemeente en provincie) en ook wat jouw mogelijkheden zijn met betrekking tot eventuele toekomstige bouwplannen of, voor sommige bedrijven, de bouwplannen van projectlocaties.

Op dit moment is het nog zo dat het Activiteitenbesluit milieubeheer onderscheidt maakt tussen inrichtingen van de typen A, B en C

Veruit de meerderheid van alle organisaties (ongeveer 95%) wordt gecategoriseerd als een type A of type B bedrijf. Wanneer een bedrijf in een van deze twee types zit, dan staan alle relevante milieuregels die nageleefd moeten worden, in het Activiteitenbesluit. Als je bedrijf onder type B valt, geldt er ook een meldingsplicht bij de gemeente indien je bouwprojecten wilt uitvoeren.

De overige 5 procent van de organisaties valt onder type C. Dit houdt in dat er een omgevingsvergunning aangevraagd moet worden voor het exploiteren en oprichten van de inrichting. Naast de eisen die gesteld worden voor de vergunning, moeten deze organisaties normaliter ook voldoen aan de milieuregels die vastgelegd staan in het Activiteitenbesluit.

Binnen de Omgevingswet spreekt men niet meer over een inrichting. Ook de typeringen A, B of C bedrijf bestaan niet meer. Het gaat binnen de Omgevingswet over milieubelastende activiteiten (MBA’s). Zo kan het zijn dat je binnen je bedrijfsvoering te maken hebt met meerdere milieubelastende activiteiten. Alle milieubelastende activiteiten zijn opgenomen in hoofdstuk 3 van het Besluit Activiteiten Leefomgeving (BAL). In dit besluit is ook opgenomen of een milieubelastende activiteit vergunningplichtig is en of er algemene regels gelden. De algemene regels zijn opgenomen in Hoofdstuk 4 en 5 van het BAL.

Dus vanaf 2024 zijn voor de meeste bedrijven alle relevante milieuregels terug te vinden in het BAL. Een omgevingsvergunning voor het uitvoeren van een MBA is nodig voor slechts een klein percentage van de organisaties (de organisaties die nu nog worden aangeduid met type C). Daarnaast moeten deze bedrijven soms ook nog voldoen aan de milieuregels die in het BAL staan.

Staan de activiteiten die je uitvoert niet als milieubelastende activiteit omschreven in hoofdstuk 3, dan heb je geen vergunning nodig en hoef je niet te voldoen aan de algemene regels op grond van het BAL. Dit wil niet zeggen dat je helemaal verplichtingsvrij bent. In het omgevingsplan van de gemeente waarin je bedrijf gevestigd is, staan mogelijk wel algemene milieuregels waaraan ten alle tijden voldaan moet worden.

Wanneer jijzelf niks verandert aan je bedrijfsvoering en verder niets nieuws wilt bouwen, dan hoef je ook niks te doen zodra de Omgevingswet in werking treedt. Dus organisaties hoeven voor een inrichting niet opnieuw een melding te maken EN bestaande omgevingsvergunning voor een inrichting blijven automatisch gelden.

Ben je van plan om binnen de bedrijfsvoering aanpassingen te doen, dan dien je in hoofdstuk 3 van het BAL na te gaan of je een omgevingsvergunning nodig hebt en of het om een milieubelastende activiteit gaat. Ook dien je na te gaan of er milieuregels gelden vanuit het BAL of het omgevingsplan van de gemeente. Dit kan je doen via het Digitaal Stelsel Omgevingwet. Het DSO vervangt twee bestaande tools:

Om te weten te komen of de Omgevingswet invloed heeft op je organisatie of werkzaamheden kun je een aantal stappen volgen:

Heb je vragen als het gaat om de Omgevingswet, of heb je andere vragen? Neem dan gerust contact op met ons op, wij helpen je graag verder!