Het verbeteren van het veiligheidsbewustzijn

Hoe verbeter je het veiligheidsbewustzijn in een organisatie? In dit artikel geef ik je antwoord op die vraag aan de hand van een onderzoek dat ik heb gedaan bij een middelgroot aannemersbedrijf.

Veiligheidsbewustzijn
Stijn Sestig
Stijn Sestig
Adviseur

Stijn Sestig is adviseur bij CertificeringsAdvies Nederland. 'De belangrijkste kernwaarde die ik tijdens mijn studie heb geleerd is integriteit. Deze kernwaarde neem ik mee naar mijn klanten. Vertrouwen is vanuit mijn optiek immers de basis die moet leiden tot mooie resultaten.'

stijn@certificeringsadvies.nl

Het verbeteren van het veiligheidsbewustzijn is een thema waar veel organisaties mee worstelen. Over de theorie is veel te vinden maar hoe vertaal je die theorie nu effectief in de praktijk? Om deze vraag te beantwoorden heb ik een onderzoek gedaan bij een middelgroot aannemersbedrijf. Het doel van het onderzoek was om te achterhalen waarom onveilige situaties en bijna-ongevallen niet worden gemeld én hoe dit bedrijf ervoor kan zorgen dat dit wél gebeurt. Spoiler: Het veiligheidsbewustzijn van de medewerkers speelt een cruciale rol. Mijn ervaringen en de resultaten van dit onderzoek beschrijf ik in dit artikel door eerst de theorie nader toe te lichten en daarna de praktijk.

Een vraag die ik mij stelde: dragen meldingen van bijna-ongevallen en incidenten bij aan het verhogen van het veiligheidsbewustzijn?

Het ontstaan van een ongeval – het Reason model

Om onveilige situaties en bedrijfsongevallen te voorkomen, is het belangrijk om eerst te begrijpen hoe ongevallen eigenlijk ontstaan. Een model die dit uitlegt is het Reason model (ook wel het gatenkaasmodel genoemd). Volgens het Reason model zijn er viertal barrières die doorbroken worden wanneer er een ongeval plaatsvindt. Deze barrières zijn:

  • Invloed van de organisatie (Zijn de procedures wel veilig?)
  • Onveilige supervisie (Is er voldoende toezicht op de veiligheid en is er voldoende leiderschap?)
  • Precondities onveilig handelen (zijn de werkomstandigheden wel veilig? Denk aan een schone werkplek)
  • Onveilig handelen / gedrag (Vertoont een medewerker veilig werkgedrag?)

Oftewel: Als de procedures niet veilig zijn in een organisatie, kan dit leiden tot onveilige supervisie. Als de supervisie onveilig is, dan is de kans groot dat er precondities voor onveilig handelen (bijvoorbeeld een rommelige werkplaats) ontstaan. Als iemand vervolgens zelf onveilig te werk gaat, dan is er een groot risico op een bedrijfsongeval.

In de praktijk wordt een ongeval regelmatig voorkomen door het gedrag (de 4e barrière) van een medewerker. De medewerker lost dan zelf de onveilige situatie op (bijvoorbeeld door de werkplek op te ruimen). In dit geval is het gedrag van de medewerker dus doorslaggevend geweest in het voorkomen van een ongeval. Dit betekent echter dat de eerste drie barrières al zijn doorbroken en dus hebben gefaald. In dit geval spreken we van een “bijna-ongeval” of een “incident”. Het is belangrijk om dit soort bijna-ongevallen goed te analyseren, omdat het vaak dezelfde basisoorzaken heeft als een daadwerkelijk ongeval.

Wanneer gaan medewerkers ook incidenten melden?

Voordat incidenten en bijna-ongevallen geanalyseerd, en zo in de toekomst voorkomen, kunnen worden, dienen ze wel eerst gemeld te worden door de medewerkers. En juist dat gebeurt bij veel organisaties niet. Dit heeft alles te maken met het veiligheidsbewustzijn bij de medewerkers en de veiligheidscultuur binnen de organisatie. Met name organisaties die VCA** gecertificeerd zijn of willen worden, zijn op zoek naar manieren om hun medewerkers melding te laten doen van bijna-ongevallen, aangezien dit een verplichte vraag is uit de norm. Ook voor bedrijven die ISO 45001 willen certificeren, is veiligheidsbewustzijn en de veiligheidscultuur een issue. Het onderwerp ‘veiligheidscultuur’ komt in ISO 45001 terug in de paragraaf over leiderschap.

Naast het feit dat een verhoogd veiligheidsbewustzijn ervoor zorgt dat medewerkers melding maken van bijna-ongevallen, zorgt het melding maken zelf ook weer voor een hoger veiligheidsbewustzijn. Belangrijk dus om antwoord te geven op de vraag: Hoe zorg je ervoor dat medewerkers incidenten melden?

In de eerste plaats door gerichte opdrachten mee te geven. Hierdoor leren medewerkers namelijk onveilige situaties te herkennen, ze op te lossen, maar veel belangrijker: in de toekomst te voorkomen! In de loop van mijn onderzoek ben ik er echter achter gekomen dat er wel een aantal randvoorwaarden aanwezig moeten zijn, voor medewerkers echt meldingen gaan indienen:

  • Melden moet makkelijk zijn;
  • Melden mag niet te veel tijd kosten;
  • Het moet inzichtelijk zijn wat er met de meldingen wordt gedaan waardoor het een doel krijgt.

Verder is het ook belangrijk dat men weet wat er gemeld moet worden en bij wie dat gedaan moet worden en misschien wel het belangrijkste: reken medewerkers nooit af op het melden van incidenten of bijna-ongevallen!

orden en bij wie dat gedaan moet worden en misschien wel het belangrijkste: reken medewerkers nooit af op het melden van incidenten of bijna-ongevallen!

Essentieel om het VGM-bewustzijn te stimuleren: reken je medewerkers nooit af op een melding!

Stappenplan verbeteren veiligheidsbewustzijn

Om uiteindelijk het veiligheidsbewustzijn te versterken (of VGM-bewustzijn) kan het bedrijf een veiligheidsbewustzijn programma implementeren. Belangrijk hierbij is dat een dergelijk programma past bij de structuur en cultuur van het bedrijf. Voor mijn onderzoek heb ik een VGM-bewustzijn programma opgesteld bij het aannemersbedrijf. Hiervoor heb ik het volgende stappenplan veiligheidsbewustzijn programma implementeren gebruikt:

  • Stap 1: Voorbereiding: in deze fase leert men wat gedrag nu eigenlijk is. Wat maakt dat mensen doen wat ze doen? Deze stap is essentieel om het programma te laten slagen.
  • Stap 2: Maak een plan: het liefst met een team van medewerkers uit verschillende lagen van de organisatie, dit zorgt namelijk voor een brede invalshoek en draagvlak binnen de organisatie. Leg vast wat er gedaan moet worden, wat het eindresultaat moet zijn en hoe dit te bereiken.
  • Stap 3: Voer het plan uit: Belangrijk is dat hier vanuit de organisatie tijd en ruimte voor wordt gemaakt. Houd hier dan ook rekening mee, bij het opstellen van een planning.
  • Stap 4: Evalueer het plan: zijn we nog wel op de goede weg of moeten we hier en daar bijsturen?
  • Stap 5: Blijf vernieuwen: het plan is uitgevoerd, dus nu lekker achterover leunen? Nee; om het veiligheidsbewustzijn duurzaam te verbeteren, heeft dit continue aandacht nodig. Er zullen nieuwe activiteiten bedacht moeten worden, om de betrokkenheid optimaal te houden.

De implementatie in de praktijk

Nadat ik het veiligheidsbewustzijnsprogramma geïmplementeerd had in de organisatie en de resultaten had geanalyseerd, heb ik een adviesrapport opgesteld met de volgende praktische tips voor het verhogen van het veiligheidsbewustzijn:

1. Maak een duidelijke definitie van een bijna-ongeval en een onveilige situatie

Uit het onderzoek bleek dat veel medewerkers niet wisten wat precies een bijna-ongeval is. Vanzelfsprekend is het dan ook lastig om te bepalen wanneer je iets moet melden. Na mijn onderzoek hebben we daarom in overleg met de medewerkers vastgesteld wat een bijna-ongeval is. Nu bestaat daar tenminste duidelijkheid over.

2. Communiceer de definitie en verwachtingen naar medewerkers

Als je eenmaal een duidelijke definitie hebt vastgesteld, moet je die ook continu onder de aandacht brengen. Mensen vergeten heel snel. Dat is normaal. Informatie wordt namelijk opgeslagen in ‘het langzame deel’ van je hersenen. Gedrag wordt echter aangestuurd vanuit ‘het snelle denken’. Onbewust en automatisch dus. Het kan daarom even duren voordat informatie uit het ‘langzame’ deel van je hersenen, in het snelle deel is terecht gekomen. Door regelmatig te trainen en informatie te herhalen, boek je resultaat.

Om meldingen te stimuleren kan je input vragen aan medewerkers door gerichte opdrachten mee te geven. Vraag bijvoorbeeld tijdens een toolbox om de komende week een foto te maken van een onveilige situatie. Door deze informatie te delen, kan iedereen er van leren. En let op: niks is fout! Belangrijk is dat iedereen iets inbrengt.

3. Leg meldingen vast

Zorg dat mensen eenvoudig een melding kunnen doen van een incident. Bijvoorbeeld door het sturen van een foto naar de V&G coördinator. Vervolgens kan de V&G coördinator meer informatie verzamelen en deze vervolgens analyseren. Dankzij deze manier van handelen krijg je de gewenste en volledige informatie, zonder dat dit extra tijd kost voor de medewerker. Zo stimuleer je dat medewerkers echt meldingen maken en het niet laten omdat het te veel tijd kost.

4. Koppel resultaten terug

En dan het belangrijkste advies: doe wat met de resultaten en laat dat zien! Als je niks doet met de input van je medewerkers, of als zij dat niet zien, zullen zij ook geen meldingen meer doen. ‘Er wordt toch niets mee gedaan.’ Informeer je medewerkers altijd wat er is gemeld, waarom en wat er met de informatie is gedaan.

5. Analyseer de gegevens

Uiteindelijk heb je hopelijk heel veel informatie die je kan analyseren om bepaalde trends te herkennen. Hier kan het management dan mee aan de slag om doelstellingen te formuleren. Aan de doelstellingen worden vervolgens acties gekoppeld.

Is het veiligheidsbewustzijn verbeterd?

‘Het begin is er.’ Er is namelijk een duidelijke omslag te merken in het bedrijf. Het kost echter wel tijd en energie. Door kleine stapjes wordt het veiligheidsbewustzijn langzaam verhoogd. Omdat het een verandering vraagt in de organisatie en in het gedrag van medewerkers, heeft dit wel tijd nodig. Nu is het een kwestie van herhalen en, waar nodig, bijsturen.

Conclusie

Door het veiligheidsbewustzijn te verbeteren binnen een organisatie wordt de vierde barrière in het Reason model verstevigd. Mensen gaan dan namelijk ook veiliger werken. Het veiligheidsbewustzijn valt te verhogen door een veiligheidsbewustzijn programma te implementeren. Hierbij is onder meer van belang om medewerkers actief te betrekken in de ontwikkeling én uitvoering van het plan, en om het plan continue onder de aandacht te houden. Een belangrijke schakel hierin is het verduidelijken en versimpelen van melden van bijna-ongevallen en incidenten. Melding maken van incidenten versterkt namelijk ook weer het veiligheidsbewustzijn bij de werknemers.

Meer weten?

Wil je meer weten over verbeteren van het veiligheidsbewustzijn in jouw organisatie? Of heb je nog andere vragen omtrent veilig werken? Neem dan vrijblijvend contact met ons op! We helpen je graag verder.

New call-to-action

Stijn Sestig
Stijn Sestig
Adviseur

Stijn Sestig is adviseur bij CertificeringsAdvies Nederland. 'De belangrijkste kernwaarde die ik tijdens mijn studie heb geleerd is integriteit. Deze kernwaarde neem ik mee naar mijn klanten. Vertrouwen is vanuit mijn optiek immers de basis die moet leiden tot mooie resultaten.'

stijn@certificeringsadvies.nl

Bekijk de case study!

Lees alles over veilig werken in de KiesZon case study.

  • Praktische inzichten
  • Leren van onze klant
  • Zo kan het ook!

Maandelijks op de hoogte blijven?

Wil jij op de hoogte blijven van het laatste nieuws uit jouw branche en de nieuwste ontwikkelingen rondom (bedrijfs)normen en groeimogelijkheden voor jouw organisatie? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief en ontvang maandelijks een flinke dosis inspiratie met o.a.:

  • Handige kennisartikelen en praktische tips voor jouw organisatie
  • Actuele updates rondom normen en certificeringen
  • Ontwikkelingen in wet- en regelgeving
  • Interessante acties & events
  • Relevante trainingen en opleidingen

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

Schrijf jezelf in voor onze maandelijkse nieuwsbrief door het formulier in te vullen!

"*" indicates required fields