Veiligheidsbewustzijn verhogen door certificering voor de Veiligheidsladder

Bedrijven besteden veel aandacht aan veilig werken. Terecht, natuurlijk. De druk vanuit Arbowetgeving neemt toe en niemand zit te wachten op een ongeval. Om veilig werken te stimuleren behalen veel bedrijven het VCA certificaat en laten hun medewerkers een VCA opleiding volgen. Maar zo’n opleiding over veilig werken heeft geen nut, als het gedrag in risicovolle omgevingen niet wordt aangepast. Veilig gedrag kun je stimuleren door het veiligheidsbewustzijn te verhogen. Naast de VCA norm bestaat nu ook de Veiligheidsladder. Met certificering voor de Veiligheidsladder (ook wel: Safety Culture Ladder) toon je aan dat je actief bezig bent met het verhogen van het veiligheidsbewustzijn.

Er bestaat geen formele definitie van veiligheidsbewustzijn. Veiligheid zou je kunnen definiëren als het bewust nemen van aanvaardbare risico’s. Zelfbewustzijn is zowel de beleving van wat er in iemands eigen geest en lichaam omgaat, als het besef van het eigen bestaan. Wij kunnen onze ervaringen en handelingen evalueren en aanpassen. Deze aanpassingen kunnen we vervolgens in de toekomst gebruiken.

Een vrije definitie van veiligheidsbewustzijn is dus de mate van zelfinzicht met betrekking tot veiligheid. Verandering van je veiligheidsgedrag kan op drie manieren bereikt worden:

Omdat 80% van alle beslissingen onbewust gemaakt worden, hebben mensen hulpmiddelen nodig:

Met het vergroten van zelfinzicht kun je je veiligheidsgedrag het beste aanpassen. Je wordt dan veiligheidsbewust. Logisch dus dat bedrijven die aandacht besteden aan veilig werken, ook het veiligheidsbewustzijn willen verhogen. Maar hoe pak je dat eigenlijk aan?

In het kader van het behalen van mijn MVK diploma, heb ik al eerder onderzoek gedaan naar meldingen van bijna-ongevallen. Een dergelijke stap is een duidelijke verbetering van het veiligheidsbewustzijn. Medewerkers zijn dan actief bezig met veiligheid en tonen aan zich bewust te zijn van gevaarlijke situaties. Het stimuleren van het melden van bijna-ongevallen, is maar één middel om het veiligheidsbewustzijn te verhogen.

Een ander middel is de zogenaamde Last Minute Risico Analyse (LMRA). Hierbij stel je jezelf kritische vragen over veiligheid voordat je aan het werk gaat. Is de heftruck gekeurd? Heb je wel een mondkapje voor? Weet ik hoe ik moet omgaan met deze machine?

Deze voorbeelden op zichzelf zijn losstaande middelen. Als bedrijf wil je een gestructureerde aanpak om het veiligheidsbewustzijn in de organisatie te verhogen. Hiervoor kun je gebruik maken van een relatief nieuwe norm: de Veiligheidsladder. Als bedrijf kun je je hiervoor certificeren, waarmee je aantoon actief bezig te zijn met het verhogen van het veiligheidsbewustzijn.

De Safety Culture Ladder is ontwikkeld door ProRail en wordt sinds 1 juli 2016 beheerd door de NEN. Hoewel de norm ontwikkeld is in de spoorsector, wordt deze nu ook in andere branches toegepast. De Veiligheidsladder is gebaseerd op de cultuurladder van Parker & Hudson.

De Safety Culture Ladder gaat diep in op de veiligheidscultuur. Dit heeft duidelijk de factor ‘mens’ in zich, terwijl bijvoorbeeld VCA zich vooral richt op maatregelen. Zoals we hebben kunnen zien, is bewustzijn met betrekking tot veiligheid nog effectiever.

Het doel van de Veiligheidsladder is het verminderen van onveilige situaties. Hierdoor zullen er minder incidenten plaatsvinden en dat heeft een positief effect op het verzuim.

De Safety Culture Ladder maakt geen onderscheid tussen opdrachtgevers, opdrachtnemers of leveranciers. Hoe hoger het veiligheidsbewustzijn in de organisatie is, hoe hoger de score op de veiligheidsladder.

Steeds meer grote opdrachtgevers zullen eisen dat hun onderaannemers werken volgens de Safety Culture Ladder. Na ProRail zijn dat inmiddels ook bedrijven zoals Tennet en Gasunie. Prettig voor bedrijven die willen certificeren voor de Veiligheidsladder, is dat zij zelf de trede kunnen bepalen waarop zij zich bevinden. Dit doe je door een zogenaamd self-assesment. Een zelfbeoordeling dus. Een certificatie instelling kan dit vervolgens bevestigen en het certificaat toekennen.

Waarom zou je je eigenlijk certificeren als je het veiligheidsbewustzijn wilt verhogen? Je kan immers ook zelf bijvoorbeeld een LMRA uitvoeren of een veiligheidsbewustzijn programma opzetten toch? Waar zit dan het voordeel van certificering?

Dat voordeel is tweeledig. Enerzijds is het vaak een eis vanuit een opdrachtgever of een gunningscriterium in een aanbesteding. Met het Veiligheidsladder-certificaat maak je dan meer kans om de opdracht te krijgen. Anderzijds is het voor jezelf en je collega’s een stok achter de deur. De certificatie instelling komt regelmatig langs. Je moet dus wel actief bezig blijven met het verhogen van het veiligheidsbewustzijn. Dat stimuleert je ook om naar een hoger niveau te gaan. Wat vervolgens weer resulteert in een hoger gunningsvoordeel.

Een andere certificering waarbij je te maken krijgt met veiligheidsbewustzijn, is de ISO 45001. Deze norm is vervanger van de OHSAS 18001. ISO 45001 maakt deel uit van de nieuwe generatie ISO normen en hanteert dus ook de High Level Structure. Eén van de verschillen met OHSAS is het onderwerp veiligheidsbewustzijn. Dit komt nadrukkelijk naar voren in ISO 45001. Je zou je daarom kunnen afvragen of je, in het kader van veiligheidsbewustzijn, niet beter voor ISO 45001 kan certificeren. Wat is het verschil met de Safety Culture Ladder?

De ISO 45001 norm is een standaard voor een managementsysteem met als onderwerp arbeidsomstandigheden. Hierbij komt ook het welzijn van de mens aan bod en daarbij dus ook veiligheidsbewustzijn. De Veiligheidsladder is echter geen managementsysteem. Het is een norm om houding en gedrag op het gebied van veiligheid en gezondheid in een bedrijf objectief te meten. De kern daarvan is veiligheidsbewustzijn. Daarmee is de Safety Culture Ladder een aanvulling op normen zoals ISO 45001 of VCA.

Wil je het veiligheidsbewustzijn in je organisatie aantoonbaar maken door certificering? Dan adviseren wij om op te gaan voor de Veiligheidsladder. Nadeel hiervan is dat de audit erg prijzig is. Er moeten namelijk twee auditoren komen. Een andere optie is dan om te kiezen voor ISO 45001.