Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA) beroepsziekte nummer 1 in Nederland

PSA is beroepsziekte nummer één in Nederland (bron: Ministerie SZW). De afkorting staat voor Psychosociale Arbeidsbelasting en is een verzamelterm voor factoren in de arbeidssituatie die stress veroorzaken. In 2018 speelde bij 57% van de gemelde beroepsziekten PSA een rol (bron: PWnet). Wat veel werkgevers niet weten is dat zij vanuit de Arbowet verplicht zijn om beleid te voeren dat gericht is op het voorkomen of beperken van PSA. De Inspectie SZW controleert steeds strenger op de aanwezigheid van de verplichte Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) binnen bedrijven waarin PSA als onderdeel dient te zijn opgenomen. Bedrijven die niet aan de RI&E verplichting voldoen, riskeren hoge boetes. Deze boetes zijn onlangs zelfs nog opgehoogd.

PSA staat zoals gezegd voor Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA) en wordt in de Arbowet als volgt omschreven: “Factoren in de arbeidssituatie die stress veroorzaken.” Concreet gaat het daarbij om seksuele intimidatie, agressie en geweld, pesten, discriminatie en werkdruk.

Niet alle factoren zijn direct te herkennen, waardoor PSA soms lastig te constateren is. Bovendien spelen er naast deze interne factoren ook nog externe factoren mee, die net zo belangrijk zijn. Onder deze externe factoren vallen bijvoorbeeld de thuissituatie van medewerkers, verkeer en contact met klanten.

PSA is al jaren één van de belangrijkste arbeidsrisico’s en uitval van werknemers vanwege PSA is dan ook een grote kostenpost voor bedrijven. Uit onderzoek is gebleken dat hoe groter een bedrijf wordt, des te hoger het ziekteverzuimgemiddelde ligt. Zo is het bij bedrijven tussen de 1 en 10 medewerkers het ziekteverzuim gemiddeld 3,5%, waar dit bij bedrijven met 51-200 medewerkers 4,3% is. Een zieke medewerker kost bedrijven gemiddeld tussen de € 200,- en € 400,- per dag. Bij deze verzuimpercentages loopt het ziekteverzuim dus aardig in de kosten. Zeker wanneer we daarbij nog optellen dat de gemiddelde verzuimduur bij bijvoorbeeld een burn-out 8 maanden is.

Vaak wordt er niet bij stilgestaan dat een zieke werknemer meer kost dan enkel het brutoloon dat doorbetaald dient te worden. Denk bijvoorbeeld aan:

Met het oog op bovenstaande verzuimcijfers, kosten en gezien het feit dat in 2018 bij 57% van de gemelde beroepsziekten PSA een rol speelde, is het begrijpelijk dat werkgevers er veel belang bij hebben om de verzuimkosten in het bedrijf te verlagen en laag te houden.

Om het ziekteverzuim met betrekking tot PSA terug te dringen is het allereerst van belang dat PSA wordt erkend als ziekte. Dat is voor bedrijven namelijk een belangrijke stap om de problematiek rondom PSA intern bespreekbaar te maken. Wanneer dat het geval is, dan is het zaak dat klachten vroegtijdig gesignaleerd worden en dat hierop geacteerd wordt. Alleen door een preventieve benadering en een proactieve houding is verzuim door stress en psychische klachten te voorkomen. Er zijn namelijk veel klachten die gerelateerd kunnen worden aan PSA.

Zo kan het zich uiten in gezondheidsklachten in de vorm van psychische aandoeningen zoals overspannenheid, angst, depressie en een burn-out, maar ook in psychosomatische klachten zoals hoofdpijn, en maagpijn. Het gevolg van deze klachten kan zijn dat een medewerker steeds vermoeider wordt door de stress en slapeloosheid en daardoor meer vatbaar is voor infectieziekten zoals griep en verkoudheid, maar ook voor klachten aan het bewegingsapparaat (rugklachten, schouderklachten, nekklachten), een verhoogde bloeddruk of hart- en vaatziekten. De gevolgen van stress manifesteren zich namelijk op de zwakke plekken van het lichaam of de geest. Daarin liggen dan ook de aanknopingspunten voor vroegtijdige signalering van PSA gerelateerde klachten.

Wat veel werkgevers niet weten is dat werkgevers vanuit de Arbowet primair verantwoordelijk zijn voor de arbeidsomstandigheden in hun onderneming en dat zij dienen te beschikken over een actuele Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) met bijbehorend plan van aanpak. In de arbeidsomstandighedenwet (artikel 3, lid 2) en het arbeidsomstandigheden besluit (artikel 2.15) wordt bovendien beschreven dat een werkgever beleid uit dient te voeren dat gericht is op het voorkomen of beperken van psychosociale arbeidsbelasting (PSA). In dat beleid dienen de volgende thema’s aan bod te komen:

Vanuit de Risico-Inventarisatie en -Evaluatie wordt dus gecontroleerd of er een beleid op het voorkomen van PSA is binnen een organisatie en of dit beleid ook bekend is bij de medewerkers van het bedrijf. Deze controles worden uitgevoerd door de Inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ISZW). Wanneer een organisatie niet beschikt over een actuele RI&E met bijbehorend plan van aanpak, dan kan dat het bedrijf veel geld gaan kosten. ISZW heeft immers onlangs aangekondigd strengere controles uit te gaan voeren op naleving van de Arbowet en is bevoegd om direct boetes uit te delen. Bovendien gaan de boetes voor het niet naleven van de Arbowet binnenkort omhoog.

Uit onderzoek van ISZW uit 2018 is gebleken dat slechts 45% van de bedrijven over een RI&E beschikt. Werk aan de winkel voor veel bedrijven dus! Maar ook al is een RI&E verplicht vanuit de wet, het doel van een RI&E is dat medewerkers van een bedrijf veiliger, gezonder en efficiënter kunnen werken. Door structureel aandacht te geven aan deze zaken voorkom je dat er risicovolle en onveilige situaties ontstaan. Het gevolg daarvan is dat er minder fouten worden gemaakt, dat er minder vertragingen in het proces zijn, dat het ziekteverzuim daalt en dat werknemers meer tevreden zijn.