Op dit moment ben ik bezig met het afronden van mijn opleiding voor Middelbaar Veiligheidskundige (MVK). Hiervoor voer ik een onderzoek uit bij een middelgroot aannemersbedrijf. Het doel van het onderzoek is achterhalen waarom onveilige situaties en bijna-ongevallen niet worden gemeld én hoe het bedrijf ervoor kan zorgen dat dit wel gebeurt, zodat eventuele ongevallen worden voorkomen. Tot de doelstellingen van dit bedrijf behoort onder andere het verbeteren van het veiligheidsbewustzijn van de medewerkers. Mijn ervaringen en de resultaten van dit onderzoek, presenteer ik in een tweetal artikelen over het verbeteren van het veiligheidsbewustzijn. (klik hier voor deel 2)
Een vraag die ik mij stelde: dragen meldingen van bijna-ongevallen en incidenten bij aan het verhogen van het veiligheidsbewustzijn?
Het ontstaan van een ongeval – het Reason model
In mijn onderzoek ben ik een theorie tegengekomen die aangeeft dat er verschillende barrières zijn vóórdat er een 
ongeval plaatsvindt. Dit is het Reason model (genoemd naar de bedenker). Achtereenvolgend zijn dit de barrières:
- Techniek
- Organisatie
- Cultuur
- Gedrag
In de praktijk wordt een ongeval regelmatig voorkomen door het gedrag van een medewerker. Dit noemen we bijna-ongevallen en incidenten. De medewerker lost een onveilige situatie op. Zo wordt een eventueel ongeval voorkomen. Volgens het Reason model betekent dit, dat de barrières techniek, organisatie en cultuur dus gefaald hebben. Anders had de laatste barrière niet aangesproken hoeven te worden. Daarom is het zo belangrijk om ook bijna-ongevallen en incidenten goed te analyseren. Vaak zijn de basisoorzaken van een bijna-ongeval of incident, dezelfde oorzaken als een daadwerkelijk ongeval.
Veiligheidsbewustzijn in de praktijk [whitepaper]
Ben je benieuwd naar hoe veiligheidsbewustzijn in de praktijk wordt toegepast? Download dan geheel vrijblijvend de case study van onze klant KiesZon waarin zij inzoomen op veilig werken binnen hun organisatie.
Wanneer medewerkers ook incidenten gaan melden
Veel bedrijven worstelen met de vraag hoe zij hun medewerkers zover krijgen dat incidenten en bijna-ongevallen gemeld gaan worden. Met name degenen die VCA** gecertificeerd zijn of willen worden, want het is een verplichte vraag uit de norm. Ook voor bedrijven die ISO 45001 (de nieuwe norm voor veiligheidsmanagement die OHSAS 18001 gaat vervangen) willen certificeren, is veiligheidsbewustzijn en de veiligheidscultuur een issue. Het onderwerp ‘veiligheidscultuur’ komt in ISO45001 terug in de paragraaf over leiderschap. Onlangs heb ik ook een artikel over ISO 45001 geschreven.
Meldingen van bijna-ongevallen en incidenten kunnen zeker een bijdrage leveren aan het verbeteren van het veiligheidsbewustzijn. Door gerichte opdrachten mee te geven, leren medewerkers onveilige situaties te herkennen, ze op te lossen, maar veel belangrijker: in de de toekomst te voorkomen! In de loop van mijn onderzoek ben ik er echter achter gekomen dat er wel een aantal randvoorwaarden aanwezig moeten zijn, voor medewerkers echt meldingen gaan indienen:
- Melden moet makkelijk zijn;
- Melden mag niet te veel tijd kosten;
- Het moet inzichtelijk zijn wat er met de meldingen wordt gedaan waardoor het een doel krijgt.
Verder is het ook belangrijk dat men weet wat er gemeld moet worden en bij wie dat gedaan moet worden en misschien wel het belangrijkste: reken medewerkers nooit af op het melden van incidenten of bijna-ongevallen!
Essentieel om het VGM-bewustzijn te stimuleren: reken je medewerkers nooit af op een melding!
Verbeteren veiligheidsbewustzijn
Om uiteindelijk het veiligheidsbewustzijn te versterken (of VGM-bewustzijn) kan het bedrijf een veiligheidsbewustzijn programma implementeren. Belangrijk hierbij, is dat een dergelijk programma past bij de structuur en cultuur van het bedrijf. Voor mijn onderzoek heb ik een VGM-bewustzijn programma opgesteld bij het aannemersbedrijf. Hiervoor heb ik de volgende stappen doorlopen:
Stap 1: Voorbereiding: in deze fase leert men wat gedrag nu eigenlijk is. Wat maakt dat mensen doen wat ze doen. Deze stap is essentieel om het programma te laten slagen.
Stap 2: Maak een plan: het liefst met een team van medewerkers uit verschillende lagen van de organisatie. Leg vast wat er gedaan moet worden, wat het eindresultaat moet zijn en hoe dit te bereiken.
Stap 3: Voer het plan uit: een logische vervolgstap. Belangrijk is dat hier vanuit de organisatie tijd en ruimte voor wordt gemaakt. Houd hier dan ook rekening mee, bij het opstellen van een planning.
Stap 4: Evalueer het plan: zijn we nog wel op de goede weg of moeten we hier en daar bijsturen?
Stap 5: Blijf vernieuwen: het plan is uitgevoerd, dus nu lekker achterover leunen? Nee; om het veiligheidsbewustzijn duurzaam te verbeteren, heeft dit continue aandacht nodig. Er zullen nieuwe activiteiten bedacht moeten worden, om de betrokkenheid optimaal te houden.
Verbeteren veiligheidsbewustzijn: vervolg
Momenteel ben ik bezig om dit stappenplan te implementeren bij het aannemersbedrijf en in de praktijk te toetsen. De resultaten en het antwoordt op de vraag of het VGM-bewustzijn daadwerkelijk is verhoogd, zal ik in een volgend artikel presenteren.
