Deze 10 tips verhogen het veiligheidsbewustzijn in jouw organisatie

Het verhogen van het veiligheidsbewustzijn is een thema waar steeds meer organisaties aandacht aan besteden. En dat is niet gek. Veiligheidsbewustzijn is namelijk een belangrijke factor als het gaat om het voorkomen van ongevallen op de werkvloer. In dit blog leggen we je uit hoe je als organisatie het veiligheidsbewustzijn kan verbeteren. Bovendien zoomen we in op het verband tussen veiligheidsbewustzijn en populaire certificeringen rondom veiligheid zoals de Veiligheidsladder (SCL), de VCA en ISO 45001.  

Veel organisaties voelen de noodzaak om iets aan hun veiligheidsbeleid te doen. De redenen hiervoor kunnen uiteenlopen. Zo kan de motivatie intrinsiek zijn, maar kunnen bepaalde veiligheidscertificeringen zoals de Safety Culture Ladder, VCA of ISO 45001 ook een rol spelen bij het besluit om veilig werken te stimuleren. Wanneer organisaties besluiten het veiligheidsbeleid op de schop te gooien, dan zie je in de praktijk vaak dat er geïnvesteerd wordt in zaken als: 

Al hoewel dit zeker belangrijke aspecten zijn met betrekking tot veilig werken, wordt er doorgaans niet (of te weinig) geïnvesteerd in de belangrijkste schakel: De mens. 

Medewerkers moeten zich niet alleen bewust zijn van de regels, maar ook intrinsiek gemotiveerd raken om zich eraan te houden. De hierboven genoemde maatregelen hebben namelijk pas écht effect als medewerkers deze ook daadwerkelijk gebruiken en de achterliggende redenen begrijpen. Dit is waar veiligheidsbewustzijn om de hoek komt kijken. 

Veiligheidsbewustzijn is het besef van het belang van veiligheid en de mate waarin iemand risico’s en gevaren kan herkennen en hiernaar handelt. Het draait niet alleen om het naleven van regels en protocollen, maar vooral om het intrinsiek begrijpen van de gevolgen van onveilig gedrag en het proactief vermijden van risico’s. Om te illustreren hoe veiligheidsbewustzijn ongevallen kan voorkomen, bespreken we het Reason model (ook wel gatenkaasmodel genoemd). Het Reason model is namelijk een theoretisch raamwerk dat inzichtelijk maakt op welke manier ongevallen op de werkvloer ontstaan.  

Volgens dit model zijn er vier niveaus (ook wel barrières) waarop veiligheid beïnvloed wordt:  

Oftewel: Als de procedures niet passend zijn in een organisatie, kan dit leiden tot onveilige supervisie. Als de supervisie onveilig is, dan is de kans groot dat er precondities voor onveilig handelen (bijvoorbeeld een rommelige werkplaats) ontstaan. Als iemand vervolgens zelf onveilig te werk gaat, dan is er een groot risico op een bedrijfsongeval. Wanneer deze medewerker echter veiligheidsbewust is, zal diegene het werk niet uitvoeren tot dat de belangrijkste veiligheidsrisico’s zijn verholpen.

Nu we weten waarom veiligheidsbewustzijn belangrijk is, gaan we in op de belangrijkste uitdagingen bij het verhogen van het veiligheidsbewustzijn. Veiligheidsbewustzijn verhogen is met name een uitdaging, omdat gedragspatronen en gewoontes moeilijk te doorbreken zijn. Veel medewerkers werken al jaren op een bepaalde manier en zien niet altijd het nut in van verandering. Daarnaast speelt ook een gebrek aan openheid een rol: medewerkers melden vaak geen incidenten of bijna-ongevallen, omdat ze bang zijn voor repercussies of omdat ze denken dat hun melding toch niets verandert. Hieronder geven wij 10 tips om deze uitdagingen aan te pakken, doormiddel van het versterken van het veiligheidsbewustzijn. 

Deze tien tips lichten wij hieronder verder toe.

Organiseer regelmatig bijeenkomsten, toolboxmeetings en workshops over veiligheid. Schep daarbij duidelijkheid over het niveau waarop je veilig werkt. De één kan het veilig vinden, terwijl de ander nog genoeg verbeterpunten ziet. Zet het thema veiligheid ook steevast op de overlegagenda, zowel bij gezamenlijke als persoonlijke meetings. Door het thema continu onder de aandacht te brengen worden medewerkers er steeds weer mee geconfronteerd.

Stel je medewerkers centraal als het draait om veiligheid. Zij zijn immers de mensen die het werk uit moeten voeren. Laat medewerkers actief meedenken en laat hen bijvoorbeeld zelf veiligheidsmaatregelen bedenken. Op die manier is het draagvlak vele malen groter dan wanneer je hen iets oplegt. Hierbij is het belangrijk om ook altijd terugkoppeling te geven. Door op deze manier transparant te zijn, zorg je ervoor dat de medewerkers echt betrokken raken. Wanneer je organisatie gecertificeerd is voor ISO 45001 dan is participatie en consultatie van medewerkers met betrekking tot veiligheid binnen de organisatie, zelfs een verplichting vanuit de norm.

Stel het thema veiligheid openlijk ter discussie en praat er regelmatig met elkaar over. Er moet een cultuur heersen waarin mensen alles rondom veiligheid durven te bespreken. Zo bewerkstellig je ook dat mensen elkaar aan durven spreken als ze zien dat er onveilig gewerkt wordt. Hierbij is het ook belangrijk dat wanneer een medewerker een melding maakt, dat diegene niet bestraft wordt. Reageer dus niet boos op de melder als diegene vertelt over een onveilige situatie of een bijna-ongeval, want hiermee zorg je ervoor dat deze (en andere werknemers) in het vervolg mogelijk hun mond houden.

Veiligheid kun je op allerlei manieren onder de aandacht brengen. Het is belangrijk dat je het altijd op een positieve manier brengt en dat je medewerkers stimuleert om veilig bezig te zijn. Veilig werken moet plezier zijn en geen moetje. Zorg ervoor dat bijeenkomsten over veilig werken nuttig en motiverend zijn, zodat mensen er graag naartoe komen. Wanneer het leuk is associëren ze veiligheid met iets positiefs en niet met een verplichting.

Wanneer je als leidinggevende het goede voorbeeld geeft, volgen mensen sneller. Veiligheid moet immers verweven zitten in alle lagen van de organisatie en vooral top-down gedragen worden.

Veiligheidsprotocollen moeten bekend zijn onder medewerkers en daarnaast makkelijk toegankelijk zijn. Om dit te bewerkstelligen kun je bijvoorbeeld posters ophangen om de aandacht erop te vestigen. Of bespreek ieder overleg een ander protocol, om zo de protocollen onder de aandacht te houden.

Het is van belang dat er, op een slimme manier, periodiek gecheckt wordt of iedereen op de hoogte is van veiligheidsprotocollen en de omgang met veiligheidsbescherming. Wanneer iemand aan zijn werk begint moet hij of zij zich afvragen of het veilig is en/of veiliger kan. Gebruik daarvoor hulpmiddelen zoals checklisten of een app waarin je eerst een aantal vragen dient te doorlopen met betrekking tot veiligheid alvorens je kunt starten met je werkzaamheden.

Je kunt ervoor kiezen om bijna-ongevallen te bespreken met je medewerkers. Door deze met elkaar te delen en te bespreken, blijven de risico’s onder de aandacht. Maak medewerkers duidelijk wat je hiervan kunt leren. Datzelfde kun je doen met voorbeeldsituaties. Door regelmatig een voorbeeldsituatie te bespreken zet je mensen aan het denken. Dat kan bijvoorbeeld ook door een anonieme enquête te houden waarin medewerkers voorbeeldsituaties kunnen beoordelen. Zo kun je peilen hoe het veiligheidsniveau is binnen je organisatie.

Wanneer je de hele dag werkzaam bent in een bepaalde situatie is het lastig om te observeren wat er mis kan gaan. Je ziet bepaalde simpelweg niet eens meer vanuit je routine. Daarom kan het nuttig zijn om testsituaties op te zetten waarin je met elkaar bekijkt waar de risico’s zitten en hoe je deze kunt verkleinen. Dit kun je ook overlaten aan een zogenaamde observatiegroep. Observatiegroepen kunnen bepaalde risico’s overzien en bespreken.

Er zijn altijd verbeteringen mogelijk op het gebied van veiligheid. Een dergelijk proces stopt nooit. Het is daarom goed om regelmatig een stapje terug te doen, het reguliere werk voor wat het is te laten en eens na te denken over de veiligheid in bepaalde situaties. Kan het veiliger? Om het veiligheidsniveau periodiek te meten kun je een ‘job safety analysis’ uitvoeren onder medewerkers. Dat is een checklist met vragen van waaruit bekeken kan worden hoe veilig iemand zijn werkzaamheden uitvoert. Het levert nuttige inzichten op.

Bovenstaande maatregelen en tips dragen allemaal bij aan het verhogen van het veiligheidsbewustzijn. Het belangrijkste om te onthouden is dat je de mensen binnen je organisatie moet meekrijgen. Iedereen moet meedoen. Dit betekent dat wanneer je het veiligheidsbewustzijn echt wil verhogen binnen je organisatie, je aan de slag moet gaan met de houding en gedrag van medewerkers.

In de praktijk komt dit neer op een cultuurverandering binnen de organisatie ten aanzien van veiligheid. Het is belangrijk dat dit op een gestructureerde en doorgronde manier aangevlogen wordt. De strategie moet goed uitgedacht worden. Een praktische manier om de juiste handvaten en kennis te verkrijgen om de cultuur omtrent veiligheid te veranderen is het volgen van onze veiligheidsbewustzijnscursus: Aan de slag met houding en gedrag.  

In deze training identificeren wij onder andere de huidige veiligheidscultuur binnen jouw organisatie, geven wij je praktisch toepasbare kennis om cultuur te veranderen en geven we je praktische handvaten om direct aan de slag te gaan met het veranderen van het (veiligheids)gedrag van je medewerkers.

Het is mogelijk dat jouw organisatie al in het bezit is van een of meerdere certificeringen omtrent veiligheid. Of jullie zijn je wellicht aan het oriënteren op verschillende veiligheidsnormen. In beide gevallen is het handig om te weten wat de relatie is tussen deze certificeringen en veiligheidsbewustzijn. Daarom leggen wij hieronder het verband uit tussen veiligheidsbewustzijn en drie veelvoorkomende veiligheidscertificeringen. 

Veiligheidsbewustzijn en de Veiligheidsladder gaan hand in hand. Deze certificering is namelijk een manier om de veiligheidscultuur binnen je organisatie te meten. En een sterke veiligheidscultuur hangt nauw samen met een hoog veiligheidsbewustzijnsniveau binnen je organisatie. De Veiligheidsladder bestaat uit vijf niveaus (treden). Hoe hoger de trede, hoe sterker de veiligheidscultuur, hoe hoger het veiligheidsbewustzijn. Naast de mogelijkheid om te certificeren voor een bepaald niveau, geeft de SCL ook handvaten om het veiligheidsbewustzijn binnen organisatie verder te verbeteren. 

Waar de Veiligheidsladder zich richt op cultuur en de mensen binnen organisaties, ligt de focus van VCA meer op het verminderen van veiligheidsrisico’s. VCA is een checklist waarmee wordt beoordeeld of de juiste maatregelen zijn genomen om veiligheidsrisico’s beheersbaar te maken. Alhoewel VCA niet specifiek gericht is op het verhogen van het veiligheidsbewustzijn, kan een VCA-certificering wel degelijk een bijdrage leveren, zo: 

ISO 45001 helpt organisaties om gezond en veilig werken structureel te verbeteren. Deze internationale norm legt de focus op een sterke veiligheidscultuur en een hoog veiligheidsbewustzijn. De directie speelt hierin een sleutelrol door een werkomgeving te creëren die bijdraagt aan het behalen van de gezondheids- en veiligheidsdoelstellingen. Met ISO 45001 laten organisaties zien dat ze actief werken aan betere werkomstandigheden en een veilige werkplek voor iedereen. De norm stimuleert een proactieve aanpak van risicobeheer en het betrekken van medewerkers bij het signaleren en beheersen van risico’s, wat de veiligheidscultuur versterkt. Zoals al eerder benoemd is de participatie en consultatie van medewerkers in het veiligheidsbeleid een belangrijke eis vanuit de norm.

Welke certificering je ook hebt (of wil behalen), het is voor het verhogen van het veiligheidsbewustzijn te allen tijde van belang dat de focus ligt op de mensen binnen je organisatie en dat veiligheid binnen alle lagen gedragen wordt. 

Hopelijk zullen de tips in dit blogartikel jullie organisatie helpen het veiligheidsbewustzijn te verhogen. Heb je nog vragen over het verbeteren van het veiligheidsbewustzijn? Hoe je dit het beste kan aanpakken? Of heb je vragen over onze begeleidingsvormen? Neem dan vrijblijvend contact met ons op. Wij helpen je graag verder!